BİPOLAR BOZUKLUK
Bipolar bozukluk, tekrarlayan mani ve depresyon dönemleriyle seyreden kronik bir psikiyatrik hastalıktır. Bir duygu durum bozukluğudur, manik depresif bozukluk da denmektedir. Genellikle yirmili yaşlarda ortaya çıkar, ancak 60 yaşından sonra da başlayabilir. İlk hastalık dönemi yani ilk atak genellikle depresyon dönemidir, ancak tanıyı bipolar bozukluk olarak koymak için mutlaka bir mani döneminin yaşanması gerekmektedir.
Mani dönemi:
Kişinin bir anda her zamanki halinden farklı duygu, tutum ve davranışlar sergilemesi ve bunun diğer kişilerce kolayca fark edilmesi mani dönemi için çok çarpıcıdır. Bu farklılıklar çoğunlukla şunlardır:
Sinirlilik, tahammülsüzlük, duygu durumda oynaklık, aşırı neşe, yersiz şakalar yapma, enerji artışı ve hareketlilik, cinsel ilgi ve istekte artış, aşırı para harcama, az uyuma, az uyusa da kendini çok enerjik hissetme, kendine aşırı güven, gerçekleştirilemeyen yeni ve birçok proje üretme, konuşma miktarında artma, kendine bakımda artma, abartılı makyaj yapma, kendine aşırı güven … Zaman zaman politik, ekonomik, dinsel ya da cinsel içerikli paranoid düşünceler (sanrı) olabilir.
Depresyon dönemi:
Bulguları genel olarak içe kapanma, mutsuzluk, karamsarlık, isteksizlik, motivasyonsuzluk, uyku ve iştah bozuklukları, ölüm düşünceleri olabilir. Sanrılar bu dönemde de görülebilmektedir.
Mani ve depresyon dönemleri tedaviyle yaklaşık 4-6 haftada yatışır. Bu iki dönem dışında kişinin büyük çoğunlukla hastalık öncesi haline döndüğü remisyon ya da ötimi denen ara iyilik dönemleri vardır.
Tedavi
Tedavide en önemli unsur hastanın ve ailesinin hastalık hakkında bilgilendirilmesidir. Kişi hastalığı ve atak öncülü bulguları öğrenirse (örneği sinirlilikte ve hareketlilikte artış, uykuda azalma, aşırı para harcama…) hastalıkla mücadele etmesi daha kolay olacağı gibi yaşam kalitesi de artacaktır.
Hastalık ataklar (mani ve depresyon) ve ara dönemlerle seyrettiği için bu iki dönemin tedavileri farklılık göstermektedir.
- Duygu durum dengeleyiciler: Lityum, valproat ve karbamazepin gibi ilaçlardır. Hem atak hem ara dönemlerde kullanılır. Kişi mani veya depresyon atağını atlatsa bile tekrar atak olmasını engellemek için ara dönemlerde de bu ilaçları sürekli almalıdır.
En çok kullanılan duygu durum dengeleyici ilaç lityumdur. Halk arasında bipolar bozukluğu, lityum tuzu eksikliğinden kaynaklanıyor olarak bilinse de lityum eksikliği ile hiçbir ilgisi yoktur. Bu yanlış bilgi lityum ilacı kullanırken belli aralıklarla bu ilacın kan düzeyine bakılması gerektiği için oluşmuştur. İlacın tedavi sırasında kanda belli bir seviyede bulunması gerekmektedir, çünkü bu seviyenin altında olursa tedavi etmez, üzerinde olursa da toksik etkiye yol açabilir. - Antipsikotikler: Özellikle mani döneminde kullanılır, mani yatıştıkça doz azaltılır. Ancak depresyon ve ara dönemde de kullanılabilir
- Antidepresanlar: Sadece depresyon döneminde kullanılır, depresyon döneminden sonra doktor gözetiminde azaltılmalıdır, aksi halde maniyi tetikleyebilir.
- Şok tedavisi (elektro konvulzif tedavi- EKT): Hastaneye yatırılan hastalarda, şiddetli mani veya ağır depresyonlarda (özellikle intihar riski varsa) uygulanabilir.
- Psikoterapi: Daha çok hastanın ve ailenin psikoeğitimi şeklinde yapılır. Ara dönemde hastanın yaşamsal zorluklarıyla ve başetme gücü ile ilgili terapi yararlı olur.
Psikiyatrist Dr. Arzu Dalmış
